MAHMUD KAŞĞARİNİN AZIX NƏSLİ

Authors

  • İlhami Cəfərsoy

Keywords:

Qashqar, Azig, Suriya, Misr, fir’avn, Azohem, ayiq.

Abstract

Ushbu maqolada Sharqiy Turkiston va G‘arbiy Osiyodagi Qashqar va Azix etnotoponimlari etnolingvistik tadqiqot ob’ektiga aylanadi. Qashqarlar va azixlar qadimiy turkiy xalqlar degan xulosaga keldi.

Buyuk lug‘atshunos va olim Mahmud Qoshg‘ariy Shimoliy Xitoyning Qashqar viloyatidagi Azih qishlog‘ida tug‘ilgan. Bu davrga qadar Turkiya bilan Suriya oʻrtasida Azix va Qashqar shaharlari ham boʻlgan.

Xristianlik davrida Azik naslidan koʻzga koʻringan din va davlat arboblari yetishib chiqdi. Ular armanlar yoki gruzinlar emas edi, ular nasroniy turklar edi.

Azik qabilasi Kavkaz va Gʻarbiy Osiyoning qadimgi manbalarida Azuk deb ataladi. Qorabog‘ning Azix qishlog‘i aholisi ham o‘z qishlog‘iga Azux deb nom qo‘ygan.

Aziq etnonimi totemik kelib chiqishi boʻlib, ayiqlarga sigʻinish bilan bogʻliq. Totemi oy bo'lgan turklar nasroniylik qabul qilinishidan oldin Nil vodiysida joylashdilar, Misrda fir'avn, Iberiyada shoh bo'ldilar.

References

1. Всеобщий географ. и стат.словарь 1843 – Всеобщий географический и статистический словарь Российской Империи. Санкт Петербург, 1843.

2. Арутюнян 1985 – Арутюнян Н.В. Топонимика Урар¬ту. Хурриты и Урарту. ч.1, Ереван, 1985.

3. Сегал 1902 – Сегал И.А. Сборник сведений о Елизаветпольской губернии. Тифлис, 1902.

4. Волкова 1973 – Волкова Н.Г. Этнонимы и племенне названия Северного Кавказа. Москва, Наука, 1973.

5. Иосиф Флавий 1991 – Иосиф Флавий. Иудейская война. Минск, 1991.

6. Егише 1971 – Егише. О Вардане и войне армян¬ской. Ереван. 1971.

7. Ибн-Хордадбех 1986 – Ибн Хордадбех. Книга путей и стран. Баку, Элм, 1986.

8. Дьяконов 1951 – Дьяконов И.М., Саркисян Г.Ф., Яковлев Е.Ф. Указатель собствен¬ных имен и географических назва¬ний. Вестник древней истории, № 4 (38), Москва-Ленинград, 1951, с.283-305.

9. Письменные памятники 1979 – Письменные памятники Вос¬тока. Москва, Наука, 1979.

10. Тумашева 1987 – Тумашева Д.Т. Этнические связи Западно Сибирских татар. Тюркогогия, №2, Баку, Элм, 1987, с.61-72.

11. Чокан Валиханов 1984 – Чокан Валиханов. Собрание сочинений. т. I, Алма Ата, 1984.

12. Капанцян 1947 – Капанцян Гр. Хаяса–Колыбель ар¬мян. Эриван, 1947.

13. Струве 1968 – Струве В.В. Этюды по истории се¬верного Причерноморья, Кавказа и Средней Азии. Москва, 1968.

14. Albayraq 2016 – Albayraq Rəcəb. Türklərin İranı. Bakı, Mütərcim, 2016.

15. Вигуру 1897 – Вигуру Ф. Руководство к изучению Библии. Ветхий завет. Москва, 1897.

16. Масперо 1911 – Масперо Г. Древняя история народов Востока. Москва, 1911.

17. Шаниязов 1974 – Шаниязов К.Ш. К этнической исто¬рии Узбекского народа. Ташкент, ФАН, 1974.

18. Бортольд 1965 – Бартольд В.В. Сочинение. т. 2., ч. 1, Москва, Наука, 1965.

19. Абегян 1975 – Абегян М.Х. История древнеар¬мянской литературы. Ереван, 1975.

20. Меликсетбеков 1938 – Меликсетбеков Л.М. Армази. Исто¬рико-археологический очерк. вып. 2, Тбилиси, 1938.

21. Mahmud Kaşğari II, 1940 – Mahmud Kaşğari. Divanü-luğat-it-türk. c.II, Ankara, 1940.

22. Гаркавец 1979 – Гаркавец А.Н. Конвергенция армяно-кипчакского языка с славянским в XVI-XVII вв, Киев. Наукова Думка, 1979.

23. Радлов 1893 – Радлов В.В. Опыт словаря тюркских наречий. т. I, ч.1-2, Санкт Петербург, 1893.

24. Пиотровский 1944 – Пиотровский Б.Б. История и куль¬тура Урарту. Ереван, 1944.

25. СМОМПК XIX, 1894 – Список для описание местностей и племен Кавказа. вып. XIX, Тифлис, 1894.

26. Rəşidəddin 1992 – Rəşidəddin Fəzlullah. Oğuznamə. Bakı, Azərbaycan Dövlət Nəşriyyatı, 1992.

27. Генрих Грець 2. 1907 – Генрих Грець. История евреев. т. 2. Одесса, 1907.

28. Эрнст Ренан 2750 – Эрнст Ренан. История первых ве¬ков христианства. Антихрист. т. IV, Санкт Петербург. Ш №2750.

29. Будагов 1871 – Будагов Л.З. Сравнительный словарь турецко-татарских наречий. т. I, Санкт Петербург, 1871.

30. Башкирско-русский словарь 1985 – Башкирско-русский словарь. Москва, 1958.

31. Qəmbərli 2007 – Qəmbərli Məmmədhəsən. Qaynaqlardan gələn soraqlar. Bakı, Çıraq, 2007.

Downloads

Published

2025-05-08